راهنمای خرید فرش

پیشینه و جایگاه فرش در ایران

فرش از چه چیزی بافته می شود؟

شهرهای معروف در قالیبافی

عوامل موثر در قیمت فرش

نکات مهم در خرید فرش

فرش زیراندازی است که از دیرباز در خانه های ایرانیان زینت بخش کف خانه بوده است. قالیبافی یکی از قدیمی ترین صنایع و هنرها در ایران با پیشینه ای به درازای تاریخ پادشاهی در این مرز و بوم است. تحقیقات باستان شناسان ثابت می کند در زمان پادشاهان هخامنشی، در تخت جمشید و پاسارگاد و نقش رستم از فرش برای تزیین و ایجاد مکانی برای نشستن استفاده می شده است. در طول سالیان دراز، قالی در انواع طرح های گوناگون با استفاده از نخ های متنوع بافته و آوازه آن در سراسر دنیا منتشر شده است. به طوری که امروزه قالی، نه فقط به عنوان یک کالای اساسی در دکوراسیون منزل، که به عنوان یک هنر شناخته می شود. طرح های بی نظیر فرش، اغلب بیانگر ارزش های فرهنگی و اجتماعی مردم در طول دوران مختلف است. به همین دلیل اقصی نقاط کشور به این هنر و صنعت پرداخته اند و امروزه چنان است که هر منطقه ای قالی های مخصوص به خودش تولید و عرضه می کند. مشهورترین نقاط ایران در بافتن قالی عبارتند از: تبریز، کاشان، کرمان، اراک، مشهد و اصفهان. از این میان شهر کاشان در سال 93 به عنوان پایتخت فرش جهان انتخاب شد و  این مهم در سازمان بین المللی یونسکو به ثبت رسید. 

در زمان های قدیم برای بافتن فرش، دار قالی برپا می شد و زنان و مردان هنرمند در طی روزها کار مداوم قالی های رنگارنگ تولید می کردند. با پیشرفت تکنولوژی و بوجود آمدن ماشین کاری و خودکارسازی در دنیا، امروزه قالی هم به روش های مدرن و با تجهیزات اتوماتیک تولید می شود که به نام فرش ماشینی معروف هستند. البته هنوز قالی دستباف در کارگاه های سنتی در گوشه و کنار کشور تولید می شود و اتفاقا از استقبال و قیمت بیشتری هم نسبت به قالی ماشینی برخوردار است. 

نخ های پرکاربرد در بافت قالی های دستباف و ماشینی بدین شرح هستند:

پشم که از بدن گوسفند بدست می آید و یکی از قدیمی ترین جنس های نخ در بافت فرش است. اقلیم های گوناگون در ایران موجب می شود که پشم گوسفندان در نواحی مختلف با هم فرق داشته باشد و همین موضوع در بافت قالی نیز تاثیر می گذارد. در گذشته نخ پشم برای دامداران و عشایر کوچ نشین در دسترس بوده و به مرور به دیگر قالیبافان رسیده است.

ابریشم ماده ارزشمند و بسیار جذابی برای صنعت قالیبافی است چرا که در کنار زیبایی خیره کننده، نرمی و لطافت دلپذیر و شکوه و جلوه فرش ابریشم، کیفیت عالی نخ بکار رفته در آن، موجب ماندگاری دراز مدت فرش می شود. بدیهی است این عوامل ارزش ابریشم را تا چه اندازه بالا می برد. 

پنبه پس از پاک شدن و ریسیده شدن، به شکل نخ در آمده و در تار و پود قالی به کار گرفته می شود. در گذشته از پنبه در محل هایی که کشاورزی رونق داشته برای قالیبافی استفاده می شده است و به مرور به دیگر اماکن رسیده است. 

نخ های اکرلیک، پروپیلن و پلی استر از جمله جنس نخ های دیگری هستند که امروزه در تولید فرش ماشینی از آنها استفاده می شود. از این میان اکرلیک به پشم شبیه تر است و پلی استر به ابریشم مصنوعی معروف است.

چند نکته مهم که قبل از خرید تلویزیون باید بدانید. برای این مهم به راهنمای خرید تلویزیون مراجعه کنید.

همانطور که در مقدمه اشاره شد امروزه فرش ایرانی خاستگاه متعددی در  شهرهای مختلف دارد. در ادامه به تشریح موارد معروف می پردازیم:

کاشان با سابقه دیرینه در تولید فرش دارای تنوع زیادی در فرش است. گل های زینتی و رنگ های سبز، زرد، قرمز و نارنجی تیره از نشانه های معروف قالی کاشان است. همچنین طرح پرندگانی چون طاووس در کاشان رایج است. 

فرش شیراز اغلب در میان اقوام قشقایی، لر، افشار و بُسار تولید می شود. قالی های قشقایی شیراز با پس زمینه زرشکی و قرمز سیر، دارای طرح های برجسته با الهام از سبک زندگی عشایری است. لازم به ذکر است در قالی بسار رنگ نارنجی غالب است.   

قالی اصفهان ظرافت و ریزه کاری زیادی دارد و ویژگی مهم آن تقارن مثال زدنی در نقشه است. 

قالی همدان دارای رنگ غالب آبی سیر و نارنجی است که معمولا در شهرهایی نظیر ملایر، تویسرکان، نهاوند تولید می شود. الگوی هرات معروف ترین نقشه فرش در این گونه است. 

فرش تبریز با الهام از طبیعت در طرح و نقش گل و بوته؛ درخت و صحنه های شکار بافته می شود. قالی تبریز اغلب در رنگ های شاد و روشن دیده میشود و جلوه آن در گذر زمان تا سایان دراز باقی می ماند. 

قالی نایین دارای طرح های شلوغ و پر از جزییات  است. به همین دلیل رنگ های متنوعی برای نشان دادن آن ها استفاده می شود. این قالی از نخ پشم بافته می شود و در این نوع، به جرئت میتوان گفت بهترین کیفیت را دارد. 

فرش مشهد که اغلب از ترکیب پشم و پنبه بافته می شود در نقش های مرکز گرا بافته می شود به این معنی که یک طرح اصلی در وسط دارد و جزییاتی به صورت دایره وار، حول آن اضافه می شود.

بلوچ ها به دلیل ماهیت زندگی قبیله ای و کوچرو، قالی هایی در سایز قابل حمل و کوچک می بافند. فرش بلوچ دارای نقش های هندسی و نه چندان پیچیده در رنگ های آبی و قرمز و از جنس پشم تولید می شود. 

فرش اراک که در دو منطقه به نام های سلطان آباد و ماهال تولید می شود با الهام از طبیعت بی جان دارای نقشه های متقارن و با پرداخت مناسب در جزییات است. 

علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، شهرهای بیجار، زنجان، بندر ترکمن، ورامین، قزوین، رودبار، کلاردشت، اردبیل، سراب، هریس، سنندج، یزد، و غیره در تولید قالی های باکیفیت و اصیل ایرانی فعال و دارای سابقه نیک هستند. 

عوامل فنی و تخصصی در ارزیابی قیمت و بهای قالی مد نظر قرار می گیرند که عبارتند از: 

 محل بافت فرش که با توجه به پیشینه فرهنگی و نقشه های تخصصی شناسنامه فرش به حساب می آید، 

مواد اولیه،که متشکل از چله، پود و خامه فرش است. بدیهی است که هرچه مواد اولیه با کیفیت تر و مطلوب تر باشند ارزش قالی بیشتر می شود.

 مساحت به ذرع و متر مربع سنجیده می شود. هرچه نسبت طلایی در فرش بیشتر رعایت شود بر قدر و قیمت آن می افزاید.  

تعداد رج به معنای تعداد گره یا ریشه های قالی در هر 100 سانتی متر مربع است. به عبارت دیگر در هر مربع به ضلع ده سانتی متر از قالی، چند ریشه بکار رفته است. هر چه تراکم رج بیشتر باشد، بافت آن سخت تر و کیفیت و دوام آن بهتر خواهد بود.  

گفتنی است یکی از عوامل مهم در قیمت گذاری فرش، میزان عرضه و تقاضای آن است. هر چه قالی در نقشه و یا در رنگ کمیاب تر باشد ارزش آن بیشتر می شود. 

از معایب قالی که قدر و بهای آن را  می کاهد می توان به مواردی از این قبیل اشاره کرد: 

کجی، کوبیدگی، شل شدن چله، وجود رگه در طرح، اصیل نبودن طرح، بافت نامطلوب، عدم تقارن در نقشه، جویدگی، کم رنگ شدن و بالازدگی یا پایین زدگی. 

اولین نکته در انتخاب فرش، شانه یا همان تعداد رج می باشد. قالی در مدل های 500، 700، 1000، 1200 و 1500 شانه در بازار یافت می شود. بدین معنی که در هر متر مربع از آن، به تعداد عدد گفته شده، گره یا ریشه در فرش وجود دارد. هرچه عدد بالاتر باشد، نقشه قالی ظریف تر و با جزئیات بیشتر است بنابراین قیمت آن بالاتر میرود. از طرف دیگر هرچه قالی کم شانه باشد خواب و ضخامت آن بیشتر خواهد بود. در نظر داشته باشید که فرش گران تر الزاما گزینه بهتری نیست بهتر است هنگام خرید به کاربرد آن توجه کنید. 

برای انتخاب رنگ، باید بدانید که هرچه طرح قالی شلوغ تر باشد، و همچنین رنگ های تیره در آن بکار رفته باشد، کمتر کثیفی آن به چشم می آید. این مدل برای خانواده هایی که فرزند خردسال دارند و همچنین در مکان های پرتردد مثل لابی هتل مناسب است. رنگ های روشن و نقشه های سبک، علی رغم زیبایی و جلوه با نشاط نیازمند مراقبت و شستشوی بیشتری هستند. همچنین خوب است بدانید که رنگ های روشن فضا را بزرگتر و رنگ های تیره فضا را کوچکتر نشان می دهند. 

 برای انتخاب قالی از میان دستباف و ماشینی، صرف نظر از هزینه، علاقه شخصی به طرح و مدل ها تاثیر گذار است. برخی طرح ها کامپیوتری کشیده می شوند و قالی نیز با دستگاه بافته می شوند که ممکن است از دست انسان بر نیاید. همچنین نوع دکوراسیون داخلی اعم از پرده، مبلمان، کالای خواب و... در انتخاب فرش موثر است. طراحی های مدرن امروزی کمتر با نقشه های سنتی قالی های دستباف هماهنگ می شوند. از سویی دیگر ابعاد فرش را باید در نظر بگیرید. قالی های دستباف اغلب سایز کوچکتری از همنوع ماشینی خود دارند. مثلا قالی دستباف در اندازه 12 متری کمیاب است. اما پر واضح است که، ماندگاری و دوام بهتری دارد و از طرفی همچون یک اثر هنری می تواند جلوه دکوراسیون را زیباتر کند. 

در صورتی که قصد خرید فرش دستباف دارید بهتر است ابتدا درباره آن به خوبی مطالعه کنید و از انواع قالی های دستباف در منطقه خود با خبر باشید. با جستجو در بازار و صحبت کردن با کارشناسان و فروشندگان فرش، اطلاعات تکمیلی را بدست بیاورید و در نهایت با آگاهی نسبی خریدی بهینه داشته باشید.